Επικίνδυνες συμπεριφορές στην εφηβεία: τι πρέπει να γνωρίζετε

Η εφηβεία είναι μια περίοδος σωματικών, γνωστικών και κοινωνικών αλλαγών. Οι ψυχολογικές αλλαγές, η συναισθηματική αστάθεια και οι συγκρούσεις προκύπτουν ως αποτέλεσμα αυτής της περιόδου. Οι έφηβοι έχουν την ανάγκη να αποκτήσουν νέες εμπειρίες, να πειραματιστούν και να εξερευνήσουν τα προσωπικά τους όρια. Αυτές οι συμπεριφορές είναι σχετικά αναμενόμενες, διότι έτσι αναπτύσσονται η εφηβική ταυτότητα και τα νέα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Επιπλέον, είναι φυσικό αυτές οι συμπεριφορές να συνοδεύονται από παρορμητικότητα, αφού ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο των παρορμήσεων, δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως.

Για τον λόγο αυτόν, η εφηβεία είναι μια ευάλωτη αναπτυξιακή περίοδος. Πρόκειται για μία φάση πειραματισμού, ακόμη και αν ορισμένες δραστηριότητες εμπεριέχουν ένα στοιχείο κινδύνου. Τις περισσότερες φορές, οι έφηβοι αναγνωρίζουν τις επικίνδυνες συμπεριφορές και τις συνέπειες που είναι πιθανό να ακολουθήσουν, όμως δεν είναι πάντα σε θέση να σκεφτούν λογικά. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που οι έφηβοι δεν μπορούν να αντιληφθούν τις συνέπειες που μπορεί να έχουν οι πράξεις τους. Υπάρχει μια γραμμή μεταξύ της φυσιολογικής ανάγκης των εφήβων για αµφισβήτηση και ανεξαρτησία και της υιοθέτησης συμπεριφορών, οι οποίες θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλειά τους.

Οι κυριότερες επικίνδυνες συμπεριφορές των εφήβων είναι οι εξής:

- χρήση ουσιών (π.χ. αλκοόλ, καπνός, ινδική κάνναβη)

- παράνομες πράξεις (π.χ. χρήση βίας, βανδαλισμός, ληστεία)

- αυτοτραυματισμός (π.χ. κοψίματα/γρατζουνιές στο δέρμα, τράβηγμα μαλλιών)

- σεξουαλικές συμπεριφορές (π.χ. ηλικία συναίνεσης, μη χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων)

- οδική συμπεριφορά (π.χ. υπερβολική ταχύτητα, απερίσκεπτη οδήγηση)

Η εφηβική τάση προς τις επικίνδυνες συμπεριφορές μπορεί να οφείλεται σε:

- γονική παραμέληση

- έλλειψη σωστής διαπαιδαγώγησης

- υπερπροστασία

- δύσκολες εμπειρίες

Δεν είναι όλες οι συμπεριφορές των εφήβων παρορμητικές

Οι συμπεριφορές που εμφανίζουν οι έφηβοι έχουν έναν σκοπό. Με τις συμπεριφορές που υιοθετούν, προσπαθούν να ελέγξουν τα όριά τους, να αποκτήσουν ανεξαρτησία και να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους. Μέσω και των επικίνδυνων συμπεριφορών, οι έφηβοι αποκτούν την ικανότητα να παίρνουν αποφάσεις βάσει των περιστάσεων, αντλώντας έτσι πληροφορίες για τον εαυτό τους και τους γύρω τους. Επίσης, με τον τρόπο αυτόν προσπαθούν να αποδείξουν ότι πλέον διαθέτουν την ωριμότητα να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι έφηβοι συχνά ικανοποιούν την ανάγκη τους να επαναστατήσουν όταν επιδίδονται σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Με αυτόν τον τρόπο, πιστεύουν ότι είναι άτρωτοι, προσπαθούν να νιώσουν ικανοποίηση και να τους αποδεχτεί ο περίγυρός τους. Το θέμα είναι πως δεν λαμβάνουν πάντα υπόψιν τους ότι οι πράξεις τους μπορεί να επιφέρουν προβλήματα στην υγεία τους αλλά και ζητήματα με τον νόμο. Η εφηβεία είναι η καλύτερη περίοδος για τους νέους να ενημερωθούν για αυτά τα θέματα και να υιοθετήσουν υγιεινές συνήθειες, ώστε να τις διατηρήσουν στην ενήλικη ζωή.

Η ανάπτυξη υγιών προτύπων είναι σημαντική για τους εφήβους, καθώς η γραμμή μεταξύ της επιθετικής και της επικίνδυνης συμπεριφοράς είναι λεπτή. Από τη στιγμή που οι σχέσεις τους με τους γονείς τους βρίσκονται σε συνεχή σύγκρουση, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα πρότυπα είναι άλλοι ενήλικες και οι συνομήλικοί τους.

Συμβουλές για γονείς:

- Είναι φυσικό οι έφηβοι να αμφισβητούν και να αναζητούν την ανεξαρτησία τους και αυτό δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως απόρριψη ή απώλεια ελέγχου. Οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν να είναι συνεπείς και αξιόπιστες προσωπικότητες στη ζωή των παιδιών τους, έτοιμοι να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν την εξερεύνηση νέων ιδεών και προοπτικών.

- Για να προστατευθεί η ιδιωτική ζωή των εφήβων, είναι σημαντικό να τους επιτρέψετε να έχουν το δικό τους χώρο, χωρίς να θεωρείτε την ανάγκη τους να το κάνουν ως ανυπακοή.

- Το να πειράζετε ή να ειρωνεύεστε τους εφήβους για τις σωματικές τους αλλαγές δε βοηθάει, καθώς δημιουργεί αμηχανία και ντροπή, ενισχύει την εσωστρέφεια και οδηγεί σε αισθήματα ανεπάρκειας.

- Προκειμένου να αναπτύξουν οι έφηβοι μια θετική εικόνα του εαυτού τους και κοινωνικές δεξιότητες, οι οικογενειακές σχέσεις πρέπει να χαρακτηρίζονται από σεβασμό, εμπιστοσύνη, κατανόηση, δικαιοσύνη, υποστήριξη και φροντίδα.

- Επειδή οι έφηβοι έχουν ανάγκη να αποκτήσουν νέες εμπειρίες και να ρισκάρουν, μπορείτε να τους βοηθήσετε να ανακαλύψουν τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντά τους και να ενισχύσουν τις ικανότητές τους σε αυτούς τους τομείς.

- Συζητήστε ευαίσθητα θέματα όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το κάπνισμα, το σεξ και οι σχέσεις με τους εφήβους. Εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για τη συζήτηση τέτοιων θεμάτων πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι, άνετοι, να δίνουν χώρο στους εφήβους και να τους ακούν, χωρίς δογματισμούς. Ο σκοπός είναι να μπορέσουν οι έφηβοι να ζυγίσουν τα θετικά και τα αρνητικά της κάθε ενέργειας και να πάρουν την πιο σωστή απόφαση.

- Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό για επιπλέον καθοδήγηση εάν αισθάνεστε ότι αυτό θα σας βοηθήσει να παρέχετε την κατάλληλη υποστήριξη στα παιδιά σας.